Agenda item

Aelod Cabinet:   Y Cyng. Gareth Thomas

 

I ystyried adroddiad blynyddol y Gwasanaeth Addysg gan yr Aelod Cabinet Addysg. 

 

(Copi’n amgaeedig)

Cyflwynwyd adroddiad blynyddol y Gwasanaeth Addysg gan yr Aelod Cabinet Addysg gan dynnu sylw at y prif bwyntiau canlynol:

 

                (i)         Perfformiad

·         Cynnydd sylweddol yn y dangosydd TL2+

·         Gwelliant ym mherfformiad disgyblion Prydau Ysgol am Ddim a’r bwlch wedi lleihau rhwng dysgwyr PYD / Dim PYD

·         Perfformiad dysgwyr ar ddiwedd cyfnod allweddol 3 yn enwedig yn y dangosydd pwnc craidd

·         Cynnydd mewn presenoldeb dysgwyr yn yr uwchradd a’r cynradd

 

O safbwynt datblygu perfformiad, nodwyd bod angen:

·         Rhoi sylw buan i’r Cyfnod Sylfaen

·         Gwella perfformiad yn y Gymraeg ymhob cyfnod allweddol

·         Gwella perfformiad dysgwyr Prydau Ysgol am Ddim

·         Gwella perfformiad dysgwyr ôl-16 mewn cyrsiau penodol

 

(i)             Darpariaeth Addysg

·         Hyrwyddo lles a diogelwch disgyblion

·         Cefnogaeth  i arweinwyr a rheolwyr

·         Modelau arweinyddiaeth a fydd yn cynnig amodau i dynnu pwysau enfawr oddi ar Benaethiaid

·         Proffil arolygiadau wedi amlygu gwelliant gyda ‘run Ysgol mewn categori statudol

·         Cyflwyno rhaglen Moderneiddio Addysg ar gyflymder da

·         Polisi Iaith y Sir – sicrhau adnoddau i ehangur’r Siarter Iaith i’r sector uwchradd

·         Gwella seilwaith TGCh ymhellach

·         Data Perfformiad – tracio yn holl bwysig i fedru adnabod disgyblion sydd yn llithro

·         Cefnogi llywodraethwyr i fod yn effeithiol

 

Cyfeiriwyd at yr argymhellion o safbwynt sicrhau’r safonau uchaf posibl ymhob cyfnod allweddol a thynnwyd sylw at yr hyn a ofynnir i GwE ei wneud ar ran yr awdurdod addysg o ran y ddarpariaeth addysgu, strategaeth anghenion dysgu ychwanegol a chynwysiad ac arweinyddiaeth a rheolaeth ysgolion.

Yn ystod y drafodaeth ddilynol, nodwyd y sylwadau canlynol gan Aelodau unigol:

 

(i)             O brofiad diweddar o Aelodau Etholedig yn cysgodi Ymgynghorwyr Her GwE, gwelwyd tystiolaeth bod ysgolion yn derbyn llawer o gymorth a chefnogaeth gan GwE.  Nodwyd ymhellach bod y profiadau wedi bod yn fuddiol iawn i Aelodau ac i uchafu eu dealltwriaeth o waith a threfniadaeth GwE

(i)            Drwy fynd oddi wrth ddefnyddio’r gair “herio” gwelir bod ysgolion yn barod i gydweithio a nodwyd pwysigrwydd parhau i wella’r berthynas rhwng GwE a’r ysgolion

(ii)           Bod athrawon y sir i’w llongyfarch am y safonau da.

 

Gofynnwyd am elgurder ar rai o’r pwyntiau isod ac sydd angen sylw pellach ac ymatebodd y Pennaeth Addysg iddynt:

 

(iii)          Croesawyd yr adroddiad cynhwysfawr gerbron a chanmolwyd y cynnydd a

wnaed ond pryderwyd bod rhai ysgolion yn y category coch a gofynnwyd pa gamau a wneir i gefnogi’r ysgolion hyn?

 

·                     Bod diwylliant yr adroddiad gerbon yn adnabod cryfderau a hefyd yn adnabod  lle i wella ac o ran y broses, fel y byddir yn datblygu gellir mynd i’r rafael a’r materion hynny lle mae angen gwella.  Gwelir yma ganfyddiadau fydd yn ffurfio manyleb ar gyfer cynllun busnes rhwng yr awdurdod a GwE  ar gyfer y flwyddyn i ddod

 

·                     Bod yr adroddiad yn adnabod cryfderau’r Gwasanaeth ac yn gosod sail gadarn i

weithio fel Tim ac mewn partneriaeth.  Nodwyd ymhellach bod Aelodau’r Pwyllgor Craffu hwn wedi ychwanegu gwerth drwy herio a chraffu’n effeithiol.  

 

·                     Beth bynnag fydd y drefn bydd wastad ysgolion da, ac ysgolion sydd angen fwy o gefnogaeth a nodwyd bod gweithdrefnau yr awdurdod a GwE wedi bod yn dda yn hyn o beth.  Fodd bynnag, y gamp ydoedd datblygu arweinwyr canol i fod yn arweinwyr da. 

 

(iv)         Pryderwyd am rôl llywodraethwyr yn sgil y newidiadau a gofynion fydd arnynt i’r dyfodol.

 

Cydnabuwyd bod rol llywodraethwyr yn heriol fel ag y mae a bod angen amlygu’r elfennau sydd angen i’w cefnogi nid yn unig yn lleol ond yn rhanbarthol.  Nodwyd bod yr ymgynghoriad presennol ar gyfrifoldebau a threfniadau llywodraethwyr yn creu pryder nad oes ddigon o sylw i’r elfen wledig a  phe byddir yn hepgor yr elfen o ddemocratiaeth leol byddai hyn yn gadael bwlch.    

 

(v)          Pa gynlluniau sydd ar y gweill gan y Gwasnaeth Addysg i wella’r Cyfnod Sylfaen

 

Bod pryder am berfformiad y Cyfnod Sylfaen yn rhanbarthol a nodwyd sawl

elfen o ran ymateb i’r hyn y gellir ei gyflawni megis:

·         Asesu plant yn gyson

·         Asesu’r safonau

·         arweinyddiaeth

 

Nodwyd ymhellach bod engreifftiau sydd wedi cael rhagoriaeth yn y Cyfnod Sylfaen gyda’r perfformiad yn gyson yn y chwarteli uwch ac y byddai’n syniad ymchwilio ar ragoriaethau tu hwnt i’r sir.

 

(vi)         Pwysigrwydd i ymateb i ymddygiadau disgyblion yn enwedig yn dilyn colli darpariaeth Canolfan Brynffynnon lle gwelwyd budd o weithrediad y ganolfan

 

Hyderir y gellir datrys y pryder ynglyn â chefnogaeth ymddygiadau yn fuan. 

 

(vii)        Tra’n derbyn bod cydweithio Ysgol i Ysgol yn digwydd rhaid wynebu’r sefyllfa bod ysgolion yn cystadlu yn erbyn ei gilydd am ddisgyblion

 

Yng nghyd-destun cyllidebau, bod y Cabinet wedi cymeradwyo  cynllun pontio dros dro ar gyfer cynorthwyo’r sector uwchradd. 

 

(viii)       Nodwyd yng nghyfarfod Ffederasiwn Llywodraethwyr Ysgolion Gwynedd yn ddiweddar bod dysgwyr ôl-16 ardal Meirion/Dwyfor yn gorfod talu £100 y tymor am gludiant i’r sefydliadau addysgol a bod dysgwyr ardal Arfon yn derbyn cludiant am ddim. 

 

(ix)          Bod gan Wynedd ormod o bolisiau o fewn y Sir ac o’r herwydd yn ei wneud yn anodd i graffwyr fedru eu craffu yn effeithiol e.e. un ysgol o fewn ardal Meirion/Dwyfor yn cynnig darpariaeth 6ed dosbarth a’r gweddill ddim.

 

Bod polisiau ar draws y Sir yn eitha cyson ond bod yr is-adeiledd yn wahanol o ran 6ed dosbarth ac y byddai’n ofynnol cynnal trafodaethau pellach o ran ansawdd addysg ôl-16 yn y Cyngor newydd.  

 

(x)           Iaith Gymraeg – nodir yn yr adroddiad y bydd Ysgol Bro Idris yn ysgol ddilynol ddalgylchol cyfrwng Cymraeg 3 – 16 oed ond yn nalgylch y Berwyn nodir y bydd yr ysgol yn chwarae rhan allweddol mewn hyrwyddo’r Gymraeg.  Gofynnwyd pam bod yr amgylchiadau wedi newid?

 

Cytunwyd bod yr Iaith Gymraeg yn fater corfforaethol. Nodwyd ymhellach bod angen eglurder yn genedlaethol o rôl addysg  i hyrwyddo’r gymraeg ac fe fydd yn rhaid wastad cael trafodaeth ynglyn â phwy sydd yn yn ei berchnogi.  Rhaid bod yn  hollol glir bod yr Iaith Gymraeg yn rhan o strategaeth gorfforaethol yn ariannol.

 

(xi)         Siarter yr Iaith Gymraeg – nodwyd mai un o lwyddiannau’r Siarter ydoedd bod y Cyngor a’r Llywodraeth wedi cymryd perchnogaeth o’r dechrau ac ni ddylai’r arian ar gyfer penodi swyddogion eraill ddod o’r gyllideb addysg.   

 

(xii)         Yn sgil newidiadau i fanylebau newydd TGAU, gofynnwyd pa mor hyderus oedd y Gwasanaeth Addysg bod yr ysgolion wedi cynllunio’n ddigonol at y manylebau diwygiedig ac y bydd y canlyniadau yr un mor dda â chanlyniadau’r haf diwethaf?

 

Pryderwyd nad oedd trafodaethau yn digwydd yn eang gyda Phenaethiaid Adran ynglyn a’r manylebau. 

 

·                     Roedd y Pennaeth Addysg o’r farn bod trothwy lefel TL2+ yn mynd i barhau I gario pwysau a grym. Fodd bynnag wrth gyflwyno unrhyw drefn newydd, roedd yn anodd iawn rhagdybio a gweld beth fyddai’r patrwm.   O safbwynt paratoi ar gyfer y diwygiadau yn y manylebau, deallir bod athrawon wedi bod yn rhedeg 2 fanyleb. Amlygwyd pryder gan y Pennaeth Addysg o’r newidiadau yng nghyd-destun y cynnig fyddai ar gael i ddysgwyr bregus a dysgwyr gyda lleiaf o allu a bod y manylebau yn crynhoi cyfres o gymwysterau tuag at plant canolig eu gallu a gallu uwch.  Rhagwelir nad oedd y manylebau yn cynnig cymwysterau addas priodol i bobl ifanc sydd yn chwarae rhan bwysig yn y cymunedau a phosibilrwydd bod y newidiadau yn gwneud ysgol yn le anodd iawn iddynt fynychu.

 

·                     O safbwynt hyfforddiant i athrawon ynglyn â’r newid i’r manylebau, sicrhawyd bod trafodaethau yn mynd rhagddynt ar hyn o bryd rhwng yr ymgynghorwyr â phenaethiaid adrannau ysgolion ynglyn â haenau o bapur arholiad ond ei bod yn anodd ar hyn o bryd hyd nes y gwelir y manylebau a byddai’n rhaid medru dadansoddi set arall o ganlyniadau er mwyn gweld yr union elfennau manwl o baratoi. 

 

(xiii)       Bod angen gwella y rhwydwaith TGCh yn y sector uwchradd.  Deallir bod cyflenwad o gyfrifiaduron i ddisgyblion y sector cynradd yn dda iawn ond nid oes dilyniant pan maent yn symud i’r uwchradd.   

 

Bod yn rhaid ystyried is-adeiledd rhwydwaith TGCh yn gorfforaethol ac atgoffwyd y Pwyllgor bod Ymchwiliad Craffu Gwasanaethau Cefnogol Addysg yn ymchwilio i ddarpariaeth CYNNAL ac efallai bod angen buddsoddiad ehangach i’r is-adeiledd ac a yw’r ddarpariaeth / systemau ddigon cyfoes i fedru rhoi y sgiliau perthnasol i bobl ifanc i’r dyfodol. 

 

(xiv)       Nad oedd cyfeiriad yn yr adroddiad at blant abl a thalentog. Nodwyd bwysigrwydd i gadw ysgolion rhag llithro ond yr un pryd rhaid ymestyn at uchelgais a bod yn well.

 

Nodwyd mai dyma yw her y gwasaneth a chryfhau perfformiad A* a  A a darparu ysgolion i fod y gorau

 

(xv)        Pwysigrwydd i edrych ymlaen i’r dyfodol a’r her i Aelodau ydoedd toriadau i gyllidebau ysgolion ynghyd a diffyg athrawon ar draws Gogledd Cymru.  Os na fyddir yn mynd i’r rafael â hyn rhagwelir y bydd mwy o ysgolion yn y categori coch mewn 4 / 5 mlynedd.

 

·                     Cydnabuwyd bod prinder athrawon a sicrhawyd bod trafodaethau yn mynd rhagddynt gyda Phrifysgol Bangor a Phrifysgol Glyndwr ar gyfer denu darpar athrawon.

·                      Yn ogystal, nodwyd bod y 22 awdurdod yng Nghymru wedi lansio gwefan fel dull i ddenu mwy o athrawon i fewn i’r gyfundrefn. 

·                     Awgrymwyd y byddai’n rhaid ystyried ac edrych ar fodel fyddai’n cynnig “cronni staff” lle gallent bontio rhwng mwy nag un ysgol.

·                     Yr her ydoedd ceisio cael ysgolion i beidio edrych yn fewnol a chydweithio yn barnteriaethol gyda’i gilydd.   

 

(xvi)       Pryderwyd am faint dosbarthiadau a chyfeiriwyd at engraifft gan Aelod yn lleol lle roedd 37 o blant mewn un dosbarth ac nad oedd hyn yn gynaliadwy.

 

Mewn ymateb, bod yr uchod yn rhan o drafodaeth leol a chydnabuwyd bod cyllidebau yn dynn ac unwaith mae dosbarthiadau yn cyrraedd ffigwr penodol mai’n anodd i athrawon ac yn golygu mewn rhai amgylchiadau grwp arall o ddisgyblion o fewn dosbarth.  Ychwanegwyd bod y polisi llefydd gweigion yn derbyn sylw cenedlaethol. 

 

(xvii)      Croesawyd bod y Cyfnod Sylfaen yn mynd i gael sylw pellach a’r angen i ddarparu cyfleon yn strwythuredig.

 

(xviii)     Mewn ymateb i gwestiwn ynglyn â disgyblion yn gadael ysgol heb gymhwyster nodwyd bod y rhagolygon ar gyfer eleni yn sylweddol is. 

 

(xix)       Pwysigrwydd bod diffiniad Canolfan Drochi yn gwbl eglur a bod y math yma o Ganolfan yn hynod bwysig i Bangor

 

(xx)        O safbwynt addysg gartref roedd yr adroddiad yn cyfeirio at blant sy’n methu  mynd i’r ysgol a phlant gyda salwch corfforol /meddygol.  Yng nghyd-destun y garfan o blant sydd yn methu mynd i’r ysgol nodwyd bod angen trafodaeth rhwng y Gwasanaeth Iechyd er mwyn newid geiriad y datganiadau. 

 

(xxi)       Ni ddylai plant gydag anghenion addysg ychwanegol gael ei hamddifadu o gyfle i fod yn ddwyieithog ac yn lleihau cyfloedd iddynt o fewn cymunedau. 

 

Penderfynwyd:          Derbyn, a diolch am adroddiad blynyddol y Gwasanaeth Addysg  a oedd nodi cryfderau yn y ddarpariaeth addysg ynghyd â meysydd i’w datblygu ymhellach.

 

Cymerodd yr Aelod Cabinet y cyfle  i ddiolch yn fawr iawn i’r Pennaeth Addysg am ei ymroddiad a’i waith clodwiw  i’r Gwasanaeth Addysg dros y ddwy flynedd a hanner diwethaf ac o’r adroddiad cynhwysfawr gerbron roedd yn amlwg bod y Gwasanaeth wedi symud ymlaen, gyda’r Pennaeth wedi adeiladu tim cadarn o fewn yr Adran a’r ysgolion.  Dymunwyd y gorau iddo yn ei swydd newydd gyda GwE.