Agenda item

Nodi unrhyw eitemau sy’n fater brys ym marn y Cadeirydd fel y gellir eu hystyried.

Targed Arbedion Ysgolion

Nid oedd yr eitem hon wedi’i chynnwys ar y rhaglen, ond cytunodd y

Cadeirydd i’w thrafod fel mater brys o dan Adran 100B(4)(b) Deddf

Llywodraeth Leol 1972 oherwydd bod y mater wedi codi ers cyfarfod

diwethaf y pwyllgor, bod penderfyniad diweddar wedi ei wneud gan y

Fforwm Cyllideb Ysgolion ar 18 Tachwedd 2015 a bod barn y dylid ei graffu

cyn bod gweithredu arno.   

Eglurodd y Cadeirydd y derbyniwyd cais gan y Cynghorydd Alwyn Gruffydd i’r pwyllgor drafod targed arbedion ysgolion a gwahoddwyd yr aelod i ymhelaethu ymhellach.

Cyfeiriodd y Cynghorydd Alwyn Gruffydd at drafodaeth diweddar yng nghyfarfod o Fforwm Cyllideb Ysgolion ar 18 Tachwedd 2015 a oedd yn gyfarfod cynhennus pryd y penderfynwyd argymell i’r Cabinet doriad o £1.6m i’r sector cynradd a £680,363 i’r sector uwchradd.  Roedd yr Aelod o’r farn bod tensiwn rhwng y cynradd a’r uwchradd, ysgolion mawr, canolig a bach,  gyda’r toriad yn golygu dosbarthiadau o hyd at 40 o blant i rai ysgolion ac yn ei dro yn effeithio ar safonau addysg y Sir. Teimlwyd bod y toriad felly yn tanseilio’r egwyddorion ac y dylai’r Pwyllgor Craffu hwn gael y cyfle i ystyried dwyster effaith y toriadau ar ysgolion cyn i’r penderfyniad gael ei fabwysiadu gan y Cabinet.  

Esboniodd yr Uwch Reolwr Democrataidd a Chyflawni,  wrth fabwysiadu’r Strategaeth Ariannol yn y Cyngor llawn ym Mawrth 2015, penderfynodd y Cyngor fabwysiadu Strategaeth Ariannol oedd yn cynnwys “Rhoddi targed £4.3m i’r gyllideb ysgolion”. Deallir mai’r hyn y mae penderfyniad y Fforwm Cyllido Ysgolion yn ei wneud yw penderfynu sut y mae gwireddu elfen o hynny. Felly, roedd y Fforwm Cyllideb Ysgolion yn gweithredu ar benderfyniad y mae’r Cyngor eisoes wedi ei wneud.

Eglurodd y Pennaeth Addysg bod ysgolion yn wynebu targed o £4.3m o doriadau ac wedi canfod oddeutu £2m o arbedion a bod gwahaniaeth barn o sut y byddir yn gwireddu’r gweddill o £2.3m.  Atgoffwyd y Pwyllgor bod y Cyngor yn wynebu bwlch o £50m gyda £9m ohono yn cael ei wireddu drwy dreth y Cyngor.  Nodwyd bod y Cyngor yn ariannu ysgolion yn hael o’i gymharu ag awdurdodau eraill yng Nghymru a rhaid cofio bod 8 allan o’r 15 ysgol uwchradd yn rhai lleiaf yng Nghymru.

Daethbwyd i gyfaddawd yn y Fforwm Cyllideb Ysgolion i rannu gweddill y targed arbedion o £2,320,000 yn unol ag opsiwn toriad B a gyflwynwyd i’r Fforwm h.y £1,642,151 i’r sector cynradd a £680,363 i’r sector uwchradd, yn ddarostyngedig i’r amodau isod:

·         Cadw’r arbedion o £4.3m yn sefydlog am y 3 blynedd nesaf hyd at 2018

·         bod arbedion trefniadaeth ysgolion yn cael ei ail-gylchu i’r  targed arbedion o £2,320,00 i leddfu toriad ysgolion yn 2018/19.                   

Mewn ymateb,  cyfeiriodd y Cynghorydd Alwyn Gruffydd at adroddiad ESTYN ar Ysgol gynradd gyda 28 o ddisgyblion yn ddiweddar a oedd yn nodi bod yr Ysgol yn rhoi gwerth am arian a theimlwyd nad oedd y Cyngor yn rhoddi ystyriaeth digonol i hyn.   Pwysleisodd yr angen i wybod beth yw’r ymdeimlad ar lawr gwlad i’r toriadau arfaethedig ac felly yn fater pwysig i’w graffu. 

Yn ystod y drafodaeth ddilynol amlygwyd y pwyntiau canlynol gan Aelodau unigol:

• ymddengys mewn rhai ardaloedd bod athrawon yn ymddeol ond yn cael eu hail-gyflogi fel athrawon llanw gan amddifadu pobl ifanc sy’n dod allan o Golegau o waith
• cwestiynwyd faint o ysgolion sydd dan warchodaeth
• cwestiynwyd maint balansau ysgolion rhai ysgolion ac oni ddylid cymryd hyn i ystyriaeth
• a fydd y toriadau yn effeithio ar ansawdd addysg

Awgrymwyd o ran gweithredu y ffordd ymlaen, i ystyried y mater ymhellach yng nghyfarfod paratoi y Pwyllgor Craffu hwn ar 15 Rhagfyr.

Penderfynwyd:      Gofyn i’r Pennaeth Addysg gyflwyno adroddiadau a gyflwynwyd i’r Fforwm Cyllideb Addysg i gyfarfod paratoi y Pwyllgor Craffu ar 15 Rhagfyr, gan sicrhau presenoldeb swyddog priodol, a fyddai’n gallu ymateb i ymholiadau Aelodau ynglŷn â’r gyllideb.  Yn ogystal, byddir yn ddefnyddiol i dderbyn engreifftiau o beth fyddai effaith toriad opsiwn B ar ysgolion unigol bach, canolig a mawr eu mhaint.